Erteleme davranışı: psikolojik nedenleri ve üstesinden gelme yolları

Erteleme, birçok insanın vakit zaman deneyimlediği, lakin kronik hale geldiğinde bireyin ömür kalitesini olumsuz etkileyebilen bir davranış biçimidir. Psikoloji alanında yapılan araştırmalar, ertelemenin yalnızca bir vakit idaresi sorunu olmadığını, birebir vakitte derin ruhsal süreçlerle bağlantılı olduğunu göstermektedir. Pekala, erteleme davranışının nedenleri nelerdir ve bu davranış nasıl aşılabilir?

Erteleme Davranışının Ruhsal Nedenleri

1. Mükemmeliyetçilik

Mükemmeliyetçi bireyler, muhakkak bir vazifesi eksiksiz ve yanılgısız yapmak istedikleri için başlamaktan kaçınabilirler. “Eğer eksiksiz yapamayacaksam hiç yapmayayım” kanısı, erteleme davranışını besleyebilir.

2. Başarısızlık Korkusu (Atelofobi)

Bazı bireyler, başarısız olma kaygısıyla yapmaları gereken işleri ertelerler. Olumsuz sonuçlarla karşılaşmamak için bilinçdışı bir kaçınma düzeneği geliştirirler. Bu, bilhassa kendine itimadı düşük bireylerde daha yaygındır.

3. Düşük Öz-düzenleme Becerisi

Öz-düzenleme, kişinin dikkatini ve hislerini yönetebilme kapasitesidir. Hislerini düzenleyemeyen bireyler, sıkıcı yahut zorlayıcı vazifelerden kaçınma eğiliminde olabilirler.

4. Anksiyete ve Depresyon

Kaygı bozuklukları ve depresyon, bireyin güç düzeyini ve motivasyonunu olumsuz etkileyerek işleri ertelemesine neden olabilir. Depresif bireyler, yapmaları gereken vazifeleri gözlerinde büyütürken, telaşlı bireyler de mümkün olumsuz sonuçlar üzerinde fazla düşünerek harekete geçmekte zorlanabilirler.

5. Anında Tatmin Arayışı

Beynimiz, kısa vadede bize haz veren aktiviteleri tercih eder. Örneğin, bir projeye başlamaktansa toplumsal medyada vakit geçirmek daha cazibeli gelebilir. Bu durum, öz-kontrol eksikliği ile birleştiğinde erteleme davranışını tetikler.

Erteleme Davranışıyla Baş Etme Yolları

1. Küçük ve Yönetilebilir Amaçlar Belirleyin

Büyük bir vazifesi tamamlamak göz korkutucu olabilir. Bunun yerine, vazifesi küçük modüllere ayırarak adım adım ilerlemek daha yönetilebilir hale getirebilir.

2. Kendinize Karşı Şefkatli Olun

Mükemmel olma baskısından kurtulmak için, kendinize yanılgı yapma hakkı tanıyın. Kıymetli olan, sürece devam etmek ve kendinizi yargılamamaktır.

3. 5 Dakika Kuralını Kullanın

Bir vazifeye başlamakta zorlanıyorsanız, kendinize “Sadece 5 dakika yapacağım” deyin. Çoklukla, işe başladıktan sonra devam etmek daha kolay hale gelir.

4. Vakti Daha Güzel Planlayın

Günlük yahut haftalık planlar yaparak makul saatlerde muhakkak işlere odaklanmak, vazifelerinizi ertelemenizi önleyebilir. Pomodoro tekniği üzere vakit idaresi stratejileri bu noktada yardımcı olabilir.

5. Hislerinizi Tanıyın ve Kabul Edin

Ertelemenin ardındaki hisleri anlamak, bu davranışı değiştirmede değerli bir adımdır. “Bu misyonu neden erteliyorum?” sorusunu kendinize sorarak şuurlu farkındalık geliştirebilirsiniz.

6. Ortamınızı Düzenleyin

Çalışma ortamınızın sistemli ve dikkat dağıtıcı ögelerden arındırılmış olması, odaklanmanızı kolaylaştırabilir. Telefonu sessize almak yahut toplumsal medya bildirimlerini kapatmak üzere küçük değişiklikler bile büyük fark yaratabilir.

7. Profesyonel Dayanak Alın

Eğer erteleme davranışı, iş yahut akademik hayatınızı önemli formda etkiliyorsa, bir terapist yahut psikologdan dayanak almak yararlı olabilir. Bilhassa, bu davranışın tasa yahut depresyon üzere daha derin ruhsal nedenleri varsa, profesyonel yardım almak süreci kolaylaştırabilir.

Sonuç

Erteleme davranışı, kolay bir tembellik ya da iradesizlik sorunu değildir. Ekseriyetle ruhsal nedenlere dayanan bu alışkanlık, farkındalık, stratejik planlama ve öz-şefkat ile aşılabilir. Küçük adımlarla başlamak ve sürece odaklanmak, erteleme döngüsünü kırmak için tesirli bir yol olabilir. Şayet bu davranış hayat kalitenizi önemli biçimde etkiliyorsa, bir uzmandan dayanak almak uzun vadede çok daha sağlıklı bir tahlil olacaktır.