Tekrarlayan ilişki kalıplarının bilinçdışı kökenleri

### Tekrarlayan Kalıplar Neden Oluşur?

Psikodinamik kuram, bireyin çocuklukta yaşadığı duygusal tecrübeleri ve bu tecrübelerin oluşturduğu içsel şemaları tekrar etmeye eğilimli olduğunu savunur. Bu durum, Freud’un “tekrarlama zorlantısı” (repetition compulsion) kavramıyla açıklanır. Kişi, çözülmemiş bir duygusal tecrübesi bilinçdışı seviyede yine yaşamak, denetim etmek ya da onarmak için benzeri münasebetleri tekrar kurar.

Örneğin; sevgisiz bir babayla büyüyen bir birey, yetişkinlikte de aralıklı partnerleri alımlı bulabilir. Bu seçim, geçmişin yarasını bugünde güzelleştirme gayretidir fakat birden fazla vakit tıpkı acının tekrar yaşanmasına neden olur.

### Bağlanma Tarzları ve Kalıp Oluşumu

– **Kaçıngan bağlanma:** Hislere uzaklıklı partnerleri çekme eğilimi.
– **Kaygılı bağlanma:** Çok ilgi bekleyen, terk edilme kaygısıyla hareket eden ilgiler.
– **Düzensiz bağlanma:** Kaotik, istikrarsız ve ağır duygusal dalgalanmalar içeren bağlantılar.

### Şema Terapi Perspektifi

Şema terapi, erken çocukluk periyodunda gelişen temel inanç kalıplarının (şemaların) bireyin hayatı boyunca nasıl tekrarlandığını inceler. Bilhassa “terk edilme”, “duygusal yoksunluk”, “kusurluluk” üzere şemalar, kişinin sıhhatsiz münasebet örüntülerine girmesine yol açabilir.

### Kalıplar Nasıl Kırılır?

1. **Farkındalık geliştirmek:** Bağlarda tekrar eden durumları ve hisleri gözlemlemek.
2. **Geçmişi anlamak:** Çocukluk tecrübelerinin bugünkü tercihleri nasıl etkilediğini sorgulamak.
3. **Yeni tecrübeler oluşturmak:** Farklı bağlanma biçimlerini deneyimleyerek yeni ilişkisel yollar açmak.
4. **Terapötik takviye almak:** Bilinçdışı dinamiklerle çalışmak, bu kalıpların fark edilmesini ve dönüştürülmesini kolaylaştırır.

### Terapi Sürecinde Değişim

Terapide inançlı bağ tecrübesi sunularak bireyin geçmiş travmaları ve münasebet şemaları çalışılır. Böylelikle birey, alakalarda tekrar seçim yapma gücünü kazanır.

### Sonuç

Tekrarlayan münasebet kalıpları, geçmişin bugüne taşınmış izleridir. Bu kalıpları fark etmek ve değiştirmek mümkündür. Ruhsal farkındalık, geçmişle yüzleşme cüreti ve profesyonel dayanak, bireyin daha sağlıklı ilgiler kurmasının önünü açar.

—

Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz