İçsel eleştirmenle çalışmak: bilişsel ve şefkat odaklı yaklaşım

### İçsel Eleştirmenin Ruhsal Kökeni

Psikodinamik kuram, içsel eleştirmeni erken çocuklukta içselleştirilen ebeveyn seslerinin ve toplumsal beklentilerin bir sonucu olarak görür. Çocuklukta sıkça eleştirilen, duygusal olarak onaylanmayan ya da şartlı sevgiye maruz kalan bireyler, bu dış sesleri vakitle içselleştirerek kendi kendini eleştiren bir yapıya bürünebilir. Bu eleştirmen, başlangıçta hayatta kalmak, kabul görmek için gelişse de vakitle kişinin büyüme potansiyelini kısıtlayan bir pürüz haline gelir.

### İçsel Eleştirmenin Zararları

– Öz inanç düşüklüğü
– Daima kendini suçlama
– Mükemmeliyetçilik ve çok çaba
– Muvaffakiyetten korkma ve öz-sabotaj
– Duygusal tükenmişlik ve depresif ruh hali

### Bilişsel Yaklaşım: Kanıyı Teşhis ve Dönüştür

1. **Farkındalık:** İçsel eleştirmen ne vakit devreye giriyor? Ne diyor? Hangi durumlarda daha güçlü hissediliyor?
2. **Düşünceyi sorgulama:** Bu niyetin delili nedir? Alternatif, daha gerçekçi bir niyet ne olabilir?
3. **Olumsuz genellemeleri durdurmak:** “Asla başarılı olamam” üzere genellemeleri fark etmek ve değiştirmek.
4. **Pozitif iç diyalog geliştirme:** Eleştirmen sesi yerine cesaretlendirici, destekleyici bir iç ses yerleştirmek.

### Şefkat Odaklı Yaklaşım: Kendine Anlayışla Yaklaş

– **İçsel çocukla temas kurmak:** Eleştirmen sesin gerisinde hangi çocukluk muhtaçlığı zımnî? Şefkatle o çocuğa seslenmek.
– **Kendine güzel davranmayı öğrenmek:** Kendi kusurlarını insan oluşun doğal kesimi olarak görmek.
– **Olumsuz hislere açık olmak:** Kendini berbat hissettiğinde o hisle kalmak ve ona alan açmak.
– **Şefkatli benlik geliştirmek:** Kendi iç dünyanda anlayışlı, destekleyici ve sevecen bir içsel figür inşa etmek.

### Terapötik Süreçte İçsel Eleştirmenle Çalışma

Terapide içsel eleştirmenle çalışma, hem geçmiş tecrübelerin çözülmesi hem de kişinin kendi iç dünyasında daha şefkatli bir bağ kurması üzerine odaklanır. Bilhassa şema terapi, his odaklı terapi ve şefkat odaklı terapi bu alanda tesirli araçlardır.

### Sonuç

İçsel eleştirmen, birçok vakit geçmişin bir yankısıdır. Bu sesi bastırmak değil, anlamak ve dönüştürmek düzgünleştirici bir adımdır. Bilişsel araçlar ve şefkat temelli yaklaşımlar sayesinde kişi, iç dünyasında daha inançlı, destekleyici ve cesaretlendirici bir bağ kurabilir.

—

Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz