Aktarım ve karşı-aktarım: terapi odasında ilişkisel dinamikleri anlamak

Değerli okuyucular,

Bu yazıda, psikoterapinin kalbinde yer alan ve terapi sürecini eşsiz kılan iki temel kavramdan bahsetmek istiyorum: aktarım ve karşı-aktarım. Bu tabirler size birinci başta karmaşık gelebilir, lakin aslında hepimizin günlük hayatımızda bilinçdışı olarak deneyimlediği ilişkisel süreçleri söz ederler. Terapi odası, bu dinamikleri inançlı bir alanda keşfetmek ve anlamak için eşsiz bir laboratuvar misyonu görür. Hedefimiz, bu kavramlar aracılığıyla kendinizi ve münasebetlerinizi daha derinlemesine anlamanıza yardımcı olmaktır.

Dinamik yönelimli psikoterapide, şimdiki vakit tecrübelerimizin ve bağlarımızın, geçmişimizdeki değerli bağlardan nasıl etkilendiğini anlamaya çalışırız. Transfer ve karşı-aktarım, bu geçmişin şimdiki ana nasıl sızdığını gösteren güçlü araçlardır.

---

Aktarım: Geçmişin Bugüne Yansıması

Aktarım, danışanın geçmişteki kıymetli ilgi figürlerine (ebeveynler, kardeşler, öğretmenler vb.) dair bilinçdışı his, niyet ve beklentilerini terapiste yansıtmasıdır. Yani, danışan terapisti, aslında o geçmişteki figürmüş üzere algılar ve ona karşı emsal reaksiyonlar verir. Bu, terapi odasında bir “tekrar sahneleme” üzeredir.

Psikanalizin kurucusu Sigmund Freud, transferin psikanalitik tedavinin temel direklerinden biri olduğunu belirtmiştir. Freud’a nazaran, “Analizanda ortaya çıkan transfer, analistin hastanın geçmiş ömrünün bir hayaleti haline gelmesi ve onunla bağlantı kurarak geçmişi tekrar deneyimlemesi manasına gelir.” Bu durum, danışanın eski, çözülmemiş çatışmalarını ve duygusal yüklerini terapi alakası içine taşıdığını gösterir.

Örneğin, çocukluğunda eleştirel bir ebeveyni olan bir danışan, terapistinin her yorumunu bir tenkit olarak algılayabilir ve buna karşı savunmacı yahut isyankar reaksiyonlar verebilir. Ya da terk edilme korkusu yaşayan bir danışan, terapistin tatilde olacağını duyduğunda ağır bir korku yahut öfke hissedebilir. Bu yansılar, terapistin kişiliğiyle değil, danışanın geçmişteki tecrübeleriyle ilgilidir.

Aktarım, terapist için danışanın iç dünyasına açılan bir penceredir. Bu pencereden bakarak, danışanın ilişkisel örüntülerini, bağlanma tarzlarını, savunma düzeneklerini ve geçmişindeki çözülmemiş sıkıntıları daha yeterli anlayabiliriz. Terapi odasında transferin fark edilmesi ve üzerinde çalışılması, danışanın bu eski örüntüleri tanımasına ve bugünkü münasebetlerinde daha sağlıklı yollar geliştirmesine imkan tanır.

---

Karşı-Aktarım: Terapistin Cevabı ve Kılavuzu

Karşı-aktarım ise, terapistin danışana karşı geliştirdiği bilinçdışı duygusal reaksiyonlardır. Başlangıçta Freud, karşı-aktarımı terapistin kendi çözülmemiş meselelerinden kaynaklanan ve tedaviye pürüz olan bir durum olarak görmüştür. Fakat vakitle, bu bakış açısı gelişmiş ve Heinrich Racker üzere psikanalistler karşı-aktarımın terapi sürecinde kıymetli bir araç olabileceğini vurgulamıştır.

Racker’a nazaran, “Terapistin karşı-aktarımı, danışanın transferine karşı hassas bir rezonanstır ve danışanın iç dünyasının daha âlâ anlaşılmasına hizmet edebilir.” Yani, danışanın transferi, terapistte muhakkak duygusal reaksiyonlar uyandırır ve bu yansılar, terapiste danışanın içsel tecrübesini manaya konusunda kıymetli ipuçları verir.

Örneğin, daima olarak kendini kurban – mağdur üzere hisseden bir danışan, terapistte de bir mühlet sonra kurtarıcı olma dileği yaratabilir yahut çaresizlik hisleri uyandırabilir. Bu karşı-aktarım hisleri, terapiste danışanın diğerlerinde nasıl yansılar uyandırdığına ve kendi iç dünyasındaki bu döngüyü nasıl sürdürdüğüne dair pahalı bilgiler sunar. Terapist, bu hisleri şuurlu bir halde işleyerek ve tahlil ederek, danışana daha derin bir empatiyle yaklaşabilir ve tedaviyi ilerletebilir.

---

Terapi Odası: İlişkisel Dinamiklerin İnançlı Laboratuvarı

Stephen Mitchell üzere İlişkisel Psikanaliz ekolünün temsilcileri, transfer ve karşı-aktarım dinamiklerinin yalnızca terapistin “yorumlayacağı” pasif olaylar olmadığını, tersine terapist ve danışan ortasındaki etkileşimli bir alanın ürünleri olduğunu savunur. Mitchell’e nazaran, “Psikoterapi, iki kişinin birbirini etkilediği ve birbirlerinin tecrübelerini şekillendirdiği yaşayan bir münasebettir.” Bu bakış açısı, terapi odasını, danışanın geçmişteki ilişkisel örüntülerini inançlı bir yerde yine yaşayabileceği ve dönüştürebileceği bir laboratuvar haline getirir.

Terapi sürecinde:

• Aktarımı fark etmek, danışanın geçmişten getirdiği kalıpları bugünkü bağlarında nasıl tekrarladığını görmesini sağlar.

• Karşı-aktarımı anlamak, terapistin danışanın iç dünyasına daha derinlemesine nüfuz etmesine ve danışanın öbür insanlarda uyandırdığı bilinçdışı yansıları kavramasına yardımcı olur.

• Bu dinamikler üzerinde çalışmak, danışanın eski, fonksiyonsuz alaka biçimlerini bırakmasına ve daha sağlıklı, esnek ve otantik münasebet kurma becerileri geliştirmesine imkan tanır.

Terapi, yalnızca konuşulanlar değil, birebir vakitte terapi odasında yaşananlardır. Bu inançlı ve denetimli ortamda, geçmişin gölgeleriyle yüzleşebilir, onları anlamlandırabilir ve bugünkü benliğinizi daha özgürce inşa edebilirsiniz.

*Dipnot: Terapist ve danışan ortasında karşılıklı olarak örülen transfer ve karşı-aktarım alakasını vurgulaması gayesiyle bu içerikte yer alan fotoğraf Pinterest’ten alıntıdır.