Yıkılan güvenin yeniden inşası
Güven, tüm gerçek ilgilerin temelidir. Kişi ne kadar konforlu bir hayat yaşarsa yaşasın diğeriyle bağ kurmaya ve münasebet içinde olmaya muhtaçlık duyar. Konforlu bir hayat, bağın yokluğunu gideremez. Bu manada bireyler ortası ilgiler, yeri doldurulamaz bir gereksinimdir. Bu değerli muhtaçlığın başlamasında ve sürmesinde en gerekli şey, inançtır.
Güven hisseden kişi; ailesi tarafından sevileceğine, muhtaçlık duyduğunda destekleneceğine, hürmet duyduğu şahıslardan hürmet göreceğine, insanlardan ziyan görmeyeceğine inanır ve bağlarını bu inanç doğrultusunda düzenler.
Bazı nedenlerle yaşanan itimat kaybı, kişinin ilgilere ve hayata dair inanç sistemini sarsar. Alakalarda itimat kaybına yol açan iki farklı etken vardır. Bunlardan birincisi, kişinin ötekinden beklediğini (ilgi, dayanak, yardım vs) bulamaması, ikincisi ise beklemediği (kaba davranış, kırıcı konuşma vs) şeylere maruz kalması. Birinci durumun yaşanması ihmalin, ikinci durumun yaşanması istismarın varlığını gösterir ki, bu iki durum, bireylerin ilgilere dair itimadını sarsar ve yine güvenebilmeyi maniler.
Güvenin zedelenmesinden kişinin hayatında pek çok alan tesirler; fikirler, hisler, davranışlar ve münasebetler.
Güvensizlik, en başta kişinin öbür insanlara ve dış dünyaya karşı kanılarını tesirler. Kişi güvensizliğe yol açan durum yahut kişi nedeniyle, çok genelleyici fikirlere kapılır. Dış dünyanın büsbütün makûs bir yer olduğunu, en yakın insanlardan bile ziyan görebileceğini, bu nedenle hiç kimseye güvenmemesi gerektiğini düşünür. İtimadın sarsılmasının en sıkıntı yanı, hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağı niyetidir. Hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağını düşünmek ise, kişiyi ümitsizliğe sürükler.
Güven kaybına yol açan bu fikirler, kişiyi duygusal olarak tesirler ve kişinin kendini tetikte hissetmesine, dert duymasına, ötekilerden ziyan gelebileceği telaşıyla kuşku içinde yaşamasına yol açar. İtimadı sarsılan kişi, bununla birlikte kalbinde büyük bir acı hisseder. Kalbi, kesimlere ayrılmış vazo üzere kırılmıştır. Vazo, tutkalla yapıştırılarak onarılabilir tahminen. Lakin tutkal, kırılan modülleri bir ortada tutsa bile, o vazoyu kırılmadan evvelki haline geri döndüremez.
Güvensizliğin davranışlara olan tesirine baktığımızda, burada kaçınma ve denetim davranışlarının varlığını görürüz. Kaçınma eğiliminde olan inançsız kişi; kendini insanlardan izole edebilir, duygusal yatırımını insanlardan çekerek hayvanlara yatırabilir, bireylerle ilgi kurmak yerine evcil hayvanlar besleyebilir, muhtaçlık duyduğu duygusal bağı bu hayvanlarla karşılayabilir. Bu türlü yaparak kendini incinmekten ve aldatılmaktan koruyabilir tahminen fakat bu durum onu, yakın bağlantı kurmaktan alıkoyar.
Güvensizliğin etkilediği dördüncü ve en değerli alan, bağlantılardır. Bireyler, münasebetlerinde itimat hissetmediğinde; birbirine yakınlaşamaz, bağ kuramaz ve kendini ilgiye teslim edemez. İnancın olmadığı münasebetler yüzeysel, sığ ve samimiyetten uzaktır. Kişi, güvensizlik nedeniyle kendini bağa kapattığında yalnızlık ve değersizlik hisleriyle baş başa kalır. Bu durum kişinin depresyon, anksiyete bozukluğu üzere psikopatolojik hastalıklar yaşamasına da taban hazırlar.
Yol açtığı tüm hasarlar düşünüldüğünde güvensizliğin, kişinin hem ferdi, hem toplumsal hayatına büyük bir ziyan verdiğini görebiliyoruz. Bu hasarın onarılması ve yeni hasarların önlenmesi, kişinin güvenebilme kapasitesini yine hayata geçirebilmesi ile mümkündür. Kişinin yine güvenebilmesi sanıldığından zordur ve bunun gerçekleşebilmesi için uzun bir vakte muhtaçlık vardır.
Güvenin tekrar inşası sürecinde; hem güvensizliğe yol açan, hem de inancı sarsılan şahısların sorumluluk alarak tahlile yönelik adımlar atması değerlidir. Atılacak her adım, itimadı tesis edecek bir yapı taşı olacaktır.
Güvensizliğe yol açan kişinin; onarıcı teşebbüste bulunması, yol açtığı hasarı hem davranışlarıyla hem kelamlarıyla tamir etmeye çalışması, itimadını sarstığı kişinin tekrar güvenebilmesi için vakte muhtaçlık duyduğunu bilmesi, bu vakit içinde inanç sarsıcı davranışlardan uzak durması, karşıdaki kişinin kırgınlık ve öfke hislerine karşı anlayışlı olması ve tüm bu süreci sabırla karşılaması itimat hissinin kazanılmasında hayli kıymetlidir.
Güveni sarsılan şahsa gelince; bu kişinin yaşadığı inanç kaybı sonrası temkinli davranması hayli anlaşılabilir bir şeydir. Zira inanç epey değerlidir ve herkese karşı hissedememesi pek doğaldır. Güvensizlik sonrası inancı yine inşa sürecinde, çok genelleyici yaklaşımlardan ve kendini izole etmekten kaçınmak, sıkıntı da olsa alaka içinde kalmaya çalışmak, karşıdaki kişinin inanç ismine uğraşlarını takdir etmek sürecin olumlu sonuçlanmasına yardımcı olacaktır.
Bu süreçte taraflar ortasında tekrarlanan olumlu tecrübeler ve inanç sarsıcı bir durumun yinelenmemesi, inancın yine hissedilmesini sağlayacaktır.
Güven, hepimizin temel gereksinimlerinden biridir ve çok değerlidir. Güvensizliğin yol açtığı hasar, lakin itimadın tekrar inşası ile onarılabilir. Hiçbirimiz ziyan görme kaygısıyla tetikte olmak ve dert yaşamak istemeyiz. İtimat hepimiz için vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Zira inanç; kendimizi bağa bırakabilmenin ön şartı, duygusal yaralarımızı sarma umudu ve en değerlisi de ötekinin davranışlarına karşı savunmasız olma isteğidir.