Üniversite sınavı sürecinde bilişsel çarpıtmalar ve akademik kaygı: psikoeğitimsel bir değerlendirme
Üniversite sınavı, gençlerin hem akademik hem de toplumsal geleceğini etkileyen değerli bir dönüm noktasıdır. Bu süreç, genç bireylerde ağır dert, gerilim ve baskı yaratmakta; bu duygusal durumların akademik performans üzerinde belirleyici tesirleri olabilmektedir (Özgüven, 2020). Derdin bilişsel, fizyolojik ve davranışsal bileşenleri imtihan sürecinde daha da belirginleşmekte ve öğrencilerin fonksiyonelliğini düşürebilmektedir.
Bu süreçte ortaya çıkan akademik derdin temel nedenlerinden biri, öğrencilerin olayları algılama ve yorumlama biçimleridir. Beck’in bilişsel kuramı (Beck, 1976), bireylerin yaşadığı ruhsal ıstırapların temelinde çarpıtılmış fikir kalıplarının yattığını öne sürmektedir. Üniversite imtihanına hazırlanan öğrencilerde en sık karşılaşılan bilişsel çarpıtmalar ortasında felaketleştirme (“Bu imtihan berbat geçerse hayatım biter”), ferdileştirme (“Ailem benim başarısızlığımı kaldıramaz”), genelleme (“Hiçbir vakit başarılı olamayacağım”) üzere fikir biçimleri yer almaktadır (Aydın & Yıldız, 2019).
Yüksek telaş seviyesine sahip öğrencilerin imtihan öncesi dikkat ve konsantrasyon sorunları yaşadıkları, imtihan esnasında bilgilerini hatırlamakta zorlandıkları ve imtihan sonrası ağır öz-eleştiri eğilimine girdikleri görülmektedir (Erkan, 2021). Bu durum, performans tasasının bilişsel süreçleri olumsuz etkilediğini göstermektedir. Ayrıyeten, akademik telaş sırf ferdi psikoloji ile hudutlu kalmayıp, toplumsal beklenti ve rekabet ortamının da tesiriyle daha da güçlenmektedir (Köse, 2022).
Bu bağlamda, öğrencilerin bilişsel farkındalık kazanmaları ve fikir kalıplarını sorgulamalarına yardımcı olacak psikoeğitimsel müdahalelerin ehemmiyeti büyüktür. Bilişsel davranışçı terapi temelli küme çalışmaları, imtihan korkusunu azaltmada tesirli bulunan yaklaşımlardan biridir (Clark & Beck, 2012). Yapılan araştırmalar, öğrencilerin düşünce-davranış-duygu üçlüsünü anlamalarına yardımcı olan yapılandırılmış programların, akademik performansı artırmanın yanı sıra genel ruhsal güzellik hallerini de geliştirdiğini ortaya koymuştur (Yılmaz & Arslan, 2020).
Öte yandan, okul rehberlik ünitelerinin bu sürece faal dahil olması, öğrencilere yalnızca bilgi değil tıpkı vakitte duygusal dayanak de sunması kıymetlidir. Ebeveynlerin beklentilerinin yönetilmesi, aile içi irtibatın sağlıklı kurulması ve öğrencilerin öz-değer hislerinin desteklenmesi, imtihan tasasının azaltılmasına katkı sağlayan başka değerli faktörlerdendir.
Sonuç olarak, üniversite sınavı sürecinde öğrencilerin yaşadığı dert ve gerilimin kıymetli bir kısmı, gerçekçi olmayan fikir kalıplarından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, eğitim sistemine psikoeğitimsel takviye programlarının entegrasyonu, öğrencilerin zihinsel dayanıklılıklarını artırmada ve imtihan sürecini daha sağlıklı yönetmelerinde kilit rol oynamaktadır.
Kaynakça:
Aydın, B., & Yıldız, M. A. (2019). Bilişsel çarpıtmalar ile imtihan telaşı ortasındaki münasebetin incelenmesi. Türk Ruhsal Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(51), 103-117.
Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. New York: International Universities Press.
Clark, D. A., & Beck, A. T. (2012). The anxiety and worry workbook: The cognitive behavioral solution. Guilford Press.
Erkan, S. (2021). Üniversiteye hazırlanan öğrencilerde imtihan telaşı ve baş etme stratejileri. Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Çalışmaları Dergisi, 5(2), 65-82.
Köse, S. (2022). Akademik muvaffakiyet baskısı ve toplumsal beklenti: Gençlerin ruhsal dayanıklılığı üzerine bir inceleme. Toplum ve Ruh Sağlığı Araştırmaları Dergisi, 4(1), 89-104.
Özgüven, İ. E. (2020). İmtihan telaşı ve öğrencilerin duygusal yansıları. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 14(3), 221-236.
Yılmaz, R., & Arslan, G. (2020). İmtihan derdinin azaltılmasında bilişsel davranışçı küme rehberliğinin tesiri. Türk Ruhsal Danışma ve Rehberlik Dergisi, 10(59), 45-61.
