Toksik ilişkilerin psikolojik dinamikleri ve çıkış yolları
Toksik İlgilerin Temel Özellikleri
– **Manipülasyon:** Karşı tarafın isteklerine boyun eğilmesi için suçluluk, tehdit ya da duygusal baskı usullerinin kullanılması.
– **Gaslighting:** Kişinin gerçeklik algısının sorgulatılması, “abartıyorsun”, “bunu sen uydurdun” üzere sözlerle kişinin kendinden kuşku duymasının sağlanması.
– **Aşağılama ve küçümseme:** Daima eleştirme, karşılaştırma ve kişinin bedelini küçültme davranışları.
– **Duygusal ihmal yahut istismar:** Sevgiyle cezalandırma, görmezden gelme, duygusal uzaklık kurma.
Bu münasebetlerde kişi çoklukla suçluluk, değersizlik, çaresizlik üzere ağır hisler yaşar lakin bu münasebet biçiminden kopmakta zorlanır.
Psikodinamik Perspektiften Toksik Bağ Bağı
Psikodinamik kuram, bireyin bağlantılardaki tekrar eden kalıplarını çocukluk tecrübeleriyle ilişkilendirir. Çocuklukta sevgi şartlı verilmişse ya da birey sık sık eleştirilmişse, bu tecrübeleri yetişkinlikte de tekrar yaşamak için toksik münasebetlere yönelme eğilimi olabilir. Bu alakalar, kişinin “tanıdık acıyı” yaşaması için bilinçdışı bir çekim yaratır.
Birtakım bireyler, toksik partnerde ebeveyn figürünü yine yaratır ve bu ilgide kendini onarmaya çalışır. Lakin bu döngü çoğunlukla yeni travmalar yaratır.
Toksik Alakadan Neden Ayrılamıyoruz?
– **Bağımlılık:** Ağır sevgi-suçluluk döngüsü bağımlılık yaratır.
– **Korku:** Yalnız kalma korkusu, ekonomik ya da toplumsal dertler.
– **Umut:** Karşı tarafın değişeceğine dair inanç.
– **Özdeğer Sorunu:** Kişinin kendini daha güzelini hak etmeyen biri olarak görmesi.
Bu ögeler, bireyin toksik alakada kalmasını sağlayan içsel ve dışsal tuzaklardır.
Çıkış Yolları
1. **Farkındalık geliştirme:** Bağlantıda neyin sıhhatsiz olduğunu tanımlamak birinci adımdır.
2. **Sınır koyma:** Sağlıklı sonlar, duygusal istismarın önüne geçer.
3. **Profesyonel takviye alma:** Terapi süreci, bağımlı ilişki döngüsünden çıkışta çok tesirlidir.
4. **Kendilik pahası çalışmaları:** Kişinin kendine hürmetini artıracak içsel ve dışsal kaynakları güçlendirmek gerekir.
5. **Destek ağı oluşturma:** Güvenilen arkadaşlar, aile üyeleri ile paylaşım, yalnız olmadığını hissettirir.
Terapi Sürecinde Toksik İlişkiler
Terapi, bireyin toksik alakayı fark etmesini ve çıkış yolları geliştirmesini sağlar. Bilişsel davranışçı yaklaşımlar, kişinin inanç sistemini sorgularken; psikodinamik yaklaşımlar, geçmişle kurduğu alakayı anlamasına takviye olur. Şema terapi ve bağlanma kuramı da toksik ilgilerin temelinde yatan yapıları anlamada tesirli araçlardır.
Sonuç
Toksik ilgilerden çıkmak sıkıntı lakin mümkündür. En kıymetli adım, bu bağlantının sıhhatsiz olduğunun farkına varmaktır. Kendi duygusal gereksinimlerini tanıyan, hudutlarını bilen ve kendine paha veren bireyler, sağlıklı münasebetler kurma kapasitesine sahiptir. Düzgünleşme, birçok vakit bu ilgiden çıktıktan sonra başlar.
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
