Tekrarlayan ilişki kalıplarının bilinçdışı kökenleri

Tekrarlayan Kalıplar Neden Oluşur?

Psikodinamik kuram, bireyin çocuklukta yaşadığı duygusal tecrübeleri ve bu tecrübelerin oluşturduğu içsel şemaları tekrar etmeye eğilimli olduğunu savunur. Bu durum, Freud’un “tekrarlama zorlantısı” (repetition compulsion) kavramıyla açıklanır. Kişi, çözülmemiş bir duygusal tecrübesi bilinçdışı seviyede yine yaşamak, denetim etmek ya da onarmak için benzeri ilgileri tekrar kurar.

Örneğin; sevgisiz bir babayla büyüyen bir birey, yetişkinlikte de aralı partnerleri cazip bulabilir. Bu seçim, geçmişin yarasını bugünde uygunlaştırma uğraşıdır lakin birden fazla vakit tıpkı acının tekrar yaşanmasına neden olur.

Bağlanma Tarzları ve Kalıp Oluşumu

– **Kaçıngan bağlanma:** Hislere uzaklıklı partnerleri çekme eğilimi.
– **Kaygılı bağlanma:** Çok ilgi bekleyen, terk edilme endişesiyle hareket eden alakalar.
– **Düzensiz bağlanma:** Kaotik, istikrarsız ve ağır duygusal dalgalanmalar içeren alakalar.

Bu bağlanma tarzları, bireyin münasebet tercihlerini ve münasebetlerdeki davranış örüntülerini belirler. Bilinçdışı seviyede, kişi kendini en tanıdık gelen bağlanma biçiminde “güvende” hisseder.

 Şema Terapi Perspektifi

Şema terapi, erken çocukluk periyodunda gelişen temel inanç kalıplarının (şemaların) bireyin hayatı boyunca nasıl tekrarlandığını inceler. Bilhassa “terk edilme”, “duygusal yoksunluk”, “kusurluluk” üzere şemalar, kişinin sıhhatsiz münasebet örüntülerine girmesine yol açabilir.

Bir birey, “ben sevilmeye paha değilim” şemasına sahipse, bu şemayı pekiştiren bağlar kurmaya eğilimlidir. Zira bu durum bilinçdışı seviyede tanıdıktır ve zihinsel olarak tutarlılık yaratır.

 Bu Kalıplar Nasıl Kırılır?

1. **Farkındalık geliştirmek:** Bağlarda tekrar eden durumları ve hisleri gözlemlemek.
2. **Geçmişi anlamak:** Çocukluk tecrübelerinin bugünkü tercihleri nasıl etkilediğini sorgulamak.
3. **Yeni tecrübeler oluşturmak:** Farklı bağlanma biçimlerini deneyimleyerek yeni ilişkisel yollar açmak.
4. **Terapötik dayanak almak:** Bilinçdışı dinamiklerle çalışmak, bu kalıpların fark edilmesini ve dönüştürülmesini kolaylaştırır.

Terapi Sürecinde Değişim

Tekrarlayan bağlantı kalıpları, terapi sürecinde inançlı bir bağ kurularak tekrar yapılandırılabilir. Terapist, bireye geçmişte eksik kalan duyusal muhtaçlıkları karşılayan bir alan sunarak yeni bağlanma tecrübeleri yaşatabilir. Bu tecrübeler, bireyin kendi içsel temsillerini dönüştürmesine katkı sağlar.

Sonuç

Tekrarlayan alaka kalıpları, geçmişin bugüne taşınmış izleridir. Bu kalıpları fark etmek, çözümlemenin birinci adımıdır. Bilinçdışı süreçleri görünür kılmak ve sağlıklı münasebet kurma kapasitesini geliştirmek, bireyin hem ruhsal hem ilişkisel düzgünlüğünü artırır. Her birey, bu döngüleri kırıp yeni bir bağlantı lisanı geliştirme potansiyeline sahiptir.

Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz