Oyuncu ebeveyn olmak

Oyuncu Ebeveynliğin 7 unsuru nedir?

Birinci unsur:

Çocukla temas etmenin iki yolu vardır. Biri oyun, başkası histir.

Tabi ki mevzu çocuklar olduğunda bağlantının temel taşı oyun oluyor. Oyun oynamak çocukları ebeveynlere yaklaştırırken tıpkı vakitte ebeveynlere de çocuklarını desteklemek için devasa bir kaynak oluşturuyor. Oyun ebeveynler tarafından şuurlu olarak kullanıldığında bilhassa dünya üzerinde denetimi az olan çocukların kendi güçlerini geri kazanmalarına ve özgüveni geliştirmelerine kaynak sağlıyor. Çocukların şiddetli tecrübelerden sonra (örneğin okulda yaşanan dışlanma, zorbalığa uğradığı bir durum, ceza aldığı bir gün gibi) gücün çocukta olduğu oyunları kullanmak Cohen’a nazaran tam olarak bu kaynağı çocuğa ger vermek demektir. Zira çocuklar dünya ve etrafları konusundan kestirim ettiğimizden çok daha fazla sayıda ve ağır bir halde ‘güçsüzlük’ hissini deneyimlerler. (Ve Cohen, bizim de bir vakitler çocuk olduğumuzu sık sık unutabileceğimizi söylüyor.)

İkinci unsur:

Oyuncu Ebeveynlik yapabilmenin bir kısmı da kendimiz ve kendi hislerimiz üzerindeki farkındalığınıza bağlı. Kimi yerlerde neden kimi formlarda davrandığımızı bilmek çocuklarımız ile münasebetimizde hayati kıymet taşıyor. Bazen kendi hudutlarımızı bilmek ve oyuncu ebeveynliği hayata geçirmeyi denerken kendimizi bu sonlarda sorgulamak da işin bir kesimi oluyor. Zira irtibat kelam konusu olduğunda pek çok adımı yetişkin olarak bizlerin atması kıymetlidir. Bu halde çocuklarımıza sağlıklı bir yol sunarak model olabiliriz.

Üçüncü unsur:

İnsanların hudut sistemi en çok tehlike algısına hassastır. Bunun insan hayatında tabi ki gözetici bir tesiri vardır. Fakat tehlikeli bir durum karşısından hudut sistemi birkaç başa çıkma yolu kullanır; savaş- kaç- don. (Ve bunu daima olarak kullanamaz.)

Çocuklar gün içinde pek çok belirsizlikle uğraş ettikleri için temel itimat hisleri sıklıkla sarsılır. Çocuklara belirsizlikle çabada bir inanç tabanı oluşturmak kıymetlidir. Oyuncu bir ebeveynlik şeklinde Cohen bunun oyun ile yapılabilir olduğunu söylüyor. Gün içinde çocuğun bize hislerini aktarabileceği bir yer oluşturmak (10 dakikam var bu mühlet senin, ne yapalım istersin? Bir yastık savaşı?) çocukların hudut sistemini rahatlattır. Ve gün içindeki bütün bu 10 dakikalık minik etkileşimler aslında gün sonundaki 20 dakikalık bir krizden herkesi korur.

Dördüncü prensip:

Oyuncu ebeveynlik çocuk ve ebeveyn ortasındaki bağlantıyı temel almasına karşın hiçbir vakit disiplini de kapı dışarı bırakmıyor. Aslında çocukların pek çok alanda hududa muhtaçlıkları olduğunu kabul ediyor, lakin Cohen ebeveynler olarak bunu nasıl söyleyeceğimizi bilmediğimize vurgu yapıyor. Cohen ebeveynleri sıkıştıran şeyin hudutlardan fazla bunu tabir etme yollarının zahmetli olduğuna dikkat çekiyor. Hayır’ı sertçe söylemek ya da sertçe söylememek için hayır’dan kaçınmak…

Ebeveynlere en pratik önerisi ise “Buna müsaade veremem, yok bu bu türlü olmaz, haydi diğer bir yol bulalım” üzere farklı stilde hudut koyma cümlelerini ayna karşısında pratiğini yapmak.

Beşinci unsur:

Cohen’in “İkinci sakin tavuk metaforu” olarak isimlendirdiği bir durum bize şiddetli anlar karşısında izleyeceğimiz bir yol haritası sunuyor. Çocuklar gerilimli anlar karşısında etrafı çok dikkatlice izlerler ve aslında inançlı kişi/alan olarak referans aldıkları yetişkinlere bakarlar. Oradan gelecek bilgiler tehlikenin/stresin düzeyini çocuğa anlatacaktır. Bu sebeple odada onlar gerilim içindeyken ebeveynlerin sakin kalan ikinci tavuk olmaları çocuğun dikkatini tehlike durumundan kendilerine çekmeleri gerekir. Bunu ise göz temasını koruyarak ve çocukla sakin bir ses tonu ile konuşarak yapabilirler. Cohen, güçlü hisler geldiğinde ebeveynlerin çocuklarına karşı dürüst olabileceklerini lakin ses tonlarını kısık tavırları gerektiğini önemsiyor.

Zor durumlar karşısında sakinliği korumak kolay iş değil tabi. Bunun için kısa bir pratik olarak önerisi ise “kucaklarında güya bir bebek varmış” üzere düşünmeleri ve ona nazaran konuşmaya çalışmaları. Zira gerilimli bir anda çocuğa sakin ol diyerek onu sakinleştirmeye çalışmak çocuğun hudut sistemine beni anlamıyor iletisi ileterek onu daha da gerilime sokabilir.

Altıncı prensip:

Ebeveyn olarak kendi hudutlarımızı kabul etmek ve kendimize tüm şartlarda sert davranmamaktır. Ebeveyn olarak üzerimize düşen misyon çocuğumuza sağlıklı bir ortam sunup onunla sıhhat bir biçimde alaka kurmaktır. Yaptığımız iç çalışmalarla, ebeveynlik okumalarıyla, katıldığımız atölyelerle ve konutta bağlantıda attığımız tüm şuurlu adımlarla elimizden gelenin en güzelini yapma uğraşımızı küçümsememiz gerekiyor.

Kendimizi kabul ederek kendimize de şefkatle yaklaşmaya başlamak oyuncu ebeveynlik işinin bir modülüdür.

Yedinci prensip:

Her şarta ve her kuralda hem kendimiz hem de çocuğumuz için değişimin var olduğunu bilmek ve gelişimin gücüne olan itimadımızı taze tutmak gerekir. Çocuklar için oyuncu ebeveynlikte seçtiğimiz destekleyici yönlendirmelerin (oyunların ve yönlendirmelerin) onu geliştireceğine inanmamız kıymetlidir.

Oyuncu bir ebeveyn olmak için ne yapmalıyız?

Oyuncu Ebeveynliğin birinci adımı (yedi prensipte bahsettiği gibi) oyun oynamak ile alakalıdır. Ebeveynler oyuncu ebeveynliği öğrenmek istiyorlarsa çocuklarıyla daha fazla oyun oynamalıdırlar. Şayet ebeveynler oyun oynamayı sevmiyorlarsa oyun oynama konusunda kendilerini zorlamalıdırlar. Zira oyuncu ebeveynliğin yolu çocuğumuz için oyun oynayabilmeyi öğrenmekten geçiyor.

Cohen hislere kucak açmanın yolunun oyundan geçtiğini söylerken ebeveyn çocuk ilgisinde en değerli adımın da hisleri çalışabilmek olduğunu ekliyor.

“Duygular ırmak üzeredir. Onları durdurmaya çalışmak mümkün değildir, zira ırmağın önüne set çektiğinizde bir taşma yaşanır. Tıpkı biçimde hisleri bodrum katına da yollayamazsınız. Zira aşağı katta hisler üst daha süratli ve güçlü çıkmak için çalışır dururlar. Hisleri ırmaktaki su üzere düşünürsek ebeveynlerin bir ırmak yatağı üzere kapsayıcı davranması yerinde olur. Irmak yatağı suyun derinliği ve akış suratı ile ilgilenmez yalnızca onu kapsar, taşmasını maniler.”

Ebeveynlere yönelik son bir antrenman önerisi;

Bir dahaki kriz anında kendi kendilerine sorarak aşağıdaki sorulara cevaplar bulmayı denemektir.

Acaba bu hislerle ırmağı doldurup taştı mı?

Acaba çocuğumun bir karşılanmamış gereksinimi mı var?

Benden ne bekliyor, temas mı istiyor?

Yoksa konutta yaşanan öbür bir gerginliği mi aldı?

Ya da çocuğum olağan davranıyor lakin ben bu durumu fazla mı yaşıyorum?