Kaygılı bağlanma tarzı ve terk edilme korkusu arasındaki ilişki

Kaygılı Bağlanma Şekli ve Terk Edilme Korkusu Ortasındaki İlişki

Gelişimsel ve Klinik Bir Bakış

⸻

Giriş

İnsan alakaları, bireyin çocukluk devrinde oluşturduğu bağlanma örüntülerinden bağımsız değildir. Bağlanma kuramına nazaran, bireyin çocukken bakıcısıyla kurduğu ilgi, romantik bağlar de dahil olmak üzere, hayat uzunluğu kurulan münasebetlerin birçoklarında tekrarlanır (Bowlby, 1969). Hasebiyle telaşlı bağlanma tarzı, bireyin duygusal yakınlık için duyduğu güçlü dilek ve reddedilme korkusunu tabir eder. Bu şahıslar münasebetlerinde reddedilme, bedelsiz görülme yahut terk edilme korkusu yaşarlar. Bu endişeler uzun vadede kişinin münasebet kalitesini, özsaygısını ve dayanıklılığını mahvedebilir.

Bu makale, telaşlı bağlanma tarzına sahip bireylerde gözlemlenen terk edilme kaygısının ruhsal ve gelişimsel kökenlerini tartışacak ve bağlanma kuramı, içsel çalışma modelleri ve his düzenleme hünerleri açısından kuramsal bir açıklama sunacaktır.

John Bowlby’nin bağlanma kuramı, çocukların bakım verenleriyle yaşadıkları etkileşimlere bağlı olarak inançlı ya da inançsız bağlanma tarzları geliştirdiklerini ileri sürer. Mary Ainsworth’un (1978) “garip durum testi” deneyinde kodlandığı formuyla, kuram, dertli bağlanmayı “güvensiz bağlanma” kategorisi altında ele alır. Korkulu bireyler genelde:

• Oburunun sevgisi konusunda daima olarak merak içinde olmak. • Reddedilme ya da terk edilme konusunda çok hassas olmak. • Eşlerinin davranışlarını çok yorumlamak ve yanlış algılamaya daha yatkın olmak.

• Bağlandıkları objeden ayrıldıklarında çok duygusal olma eğilimi gösterirler.

Bütün bu özellikler bireyin bağlarında yüksek seviyede terk edilme korkusu yaşamasına neden olur.

Terk Edilme Kaygısının Gelişimsel Temelleri

Terk edilme korkusu, çoklukla tutarsız ebeveynlik, ilgisizlik, ihmal yahut duygusal ihmal sonucu çocuklarda oluşur. Aşağıdaki durumlar bilhassa bu endişeyi tetikler: • Ebeveynler bazen soğuk, bazen ilgili (çocuk ne vakit ilgili olacaklarını asla bilemez) davranırlar.

• Ayrılık, kayıp ya da travmatik bir olay (örneğin boşanma, ölüm). • Var ancak duygusal olarak yok (anne ya da baba orada olsa bile duygusal gereksinimlere yanıt vermemek). Bu tıp etkileşimler sonucunda çocuk, “İhtiyaçlarım karşılanmazsa terk edilirim” inancını geliştirir. Bu inanç, çocuk büyüdükçe içselleşir ve kişinin partneriyle olan münasebetinde kendini gösterir.

Bağlanma kuramı, bireyin kendisi ve diğerleri hakkında oluşturduğu bilişsel şemaları “içsel çalışma modelleri” olarak isimlendirir. Telaşlı bağlanma örüntüsüne sahip bireylerin içsel çalışma modeli çoklukla şu formdadır: • “Ben sevgiye layıkım.

” • “Başkalarına güvenilemez.

• “Beni terk edecekler. ” Bu inançlar şunları içerir: • “Beni terk edecekler. ” Güçlü hislerle boğulduklarında sakinleşmekte, net düşünmekte ve hislerini yönetmekte zorluk çekebilirler. Bu da terk edilme kaygılarını arttırır.

İlişkilerde Davranışsal Gözlemler

Terk edilme korkusu ve dertli bağlanma, bireyin romantik bağlarında şu davranışlara yol açabilir: * Partnerini sınama (sonsuz “Beni seviyor musun? ” ve “Beni terk edecek misin? ” soruları), * Kendi ziyanına olacak halde öteki bireye tutunmaya çalışma.

• Denetimci davranışlar, kıskançlık, • Partnerin ilgisini kaybettiğini gördüğünde çok reaksiyon verme (ağlama, tehdit, sessizlik, vb.). • Gereksiz yere partnerin dikkatini çekmek için çok gayret gösterme.

Bütün bu hareketler uzun vadede alakayı tüketme eğilimindedir ve paradoksal olarak “terk edilmeye” yol açar. Yani birey aksiyonlarıyla korktuğu şeyi kendi kendine yaratır.

Sonuç ve Öneriler

Kaygılı bağlanma tarzı ve terk edilme korkusu bireyin ruhsal geçmişi ve gelişimsel yörüngesi ile yakından bağlıdır. Bu kaygının tanınması ve üstesinden gelinmesi sağlıklı bağların gelişimi için son derece kıymetlidir.

Bilişsel tekrar yapılandırma, terapi süreci boyunca çalışmak, öz-şefkat geliştirmek ve psikoterapi, bireyin içsel modellerini sorgulamasına ve hislerini daha sağlıklı bir halde yönetmesine imkan sağlar.

Partnerle açık irtibat, itimat inşa edici davranışlar ve karşılıklı olarak belirlenmiş hudutlara sahip olma dışında, bu davranışlar münasebetteki terk edilme kaygısının tesirlerini azaltmaya da fayda.

Kaynakça

• Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. New York: Basic Books.
• Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.

BERKE DENİZ