Göç ve kimlik: yurtdışı yaşamının psikodinamik katmanları
Göç, sırf fizikî bir yer değiştirme süreci değil, birebir vakitte derin bir kimlik dönüşümünü de beraberinde getiren ruhsal bir tecrübedir. Beşerler farklı nedenlerle ülkelerini terk ederken, beraberlerinde aidiyet hislerini, lisanını, ilişkisel bağlarını ve kültürel kimliklerini de taşırlar. Yeni bir ülkede yaşamaya başlamak; bireyin güvenlik, aidiyet, özgürlük ve varlık alanlarını tekrar tanımlamasını gerektirir. Bu süreçte içsel çatışmalar, kayıplar ve tekrar inşa etme uğraşı iç içe geçer.
Psikodinamik açıdan göç, ayrılık ve kayıp temalarıyla yakından bağlantılıdır. Göç eden birey, hem geride bıraktıklarıyla vedalaşmak zorunda kalır hem de yeni bağlar kurma eforuna girer. Bu çift istikametli hareket, bireyin iç dünyasında bir tıp ‘kimlik yasını’ tetikler. Yeni bir lisan öğrenmek, yeni normlara ahenk sağlamak ve farklı bir toplumun içinde yer bulmak; kimlikte parçalanma hissi, yabancılaşma ve vakit zaman değersizlik hislerini da beraberinde getirebilir.
Göç sürecinde bilhassa ‘arada kalmışlık’ duygusu öne çıkar. Kişi ne tam manasıyla eski yerine aittir ne de yeni yerin tam modülüdür. Bu geçiş alanı, bireyin kendi benliğini yine kurması için hem zorlayıcı hem de dönüştürücü bir fırsattır. Kimi bireylerde bu süreç yaratıcı bir tekrar doğuşa neden olurken, kimilerinde ise depresyon, tasa bozuklukları, bağlantı zorlukları üzere ruhsal meselelere yer hazırlar.
Ayrıyeten göç, bireyin toplumsal kimliğini de yine şekillendirir. Toplumun bireye nasıl yaklaştığı, bireyin etnik kimliği, deri rengi, lisan yetenekleri üzere faktörler; dışlanma ya da kabul görme tecrübelerini direkt tesirler. Bu tecrübeler de bireyin içsel kimlik algısını yine tanımlamasına neden olur.
Terapötik açıdan göçmen bireylerle çalışmak, sadece aktüel zorluklara odaklanmakla sonlu kalmamalı; birebir vakitte bu bireylerin içsel bağlamlarını, geçmiş travmalarını ve hasretlerini de anlamayı içermelidir. İnançlı bir terapötik alan, göçmenin kendini tabir edebileceği ve parçalanmış kimlik öğelerini tekrar bütünleyebileceği bir yer sunar.
Sonuç olarak, göç sadece coğrafik bir hareket değil; bireyin benliğiyle, geçmişiyle ve geleceğiyle tekrar kurduğu bir alakadır. Bu münasebet hem sancılı hem de büyüme potansiyeli taşıyan bir süreçtir. Göçün psikodinamik derinliği anlaşılmadan, bu seyahatin ruhsal haritası da tam olarak kavranamaz.
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
