George floyd vakasının önyargı ve ayrımcılık açısından incelenmesi

Son aylarda tesiri altında olduğumuz koronavirüs temelli global pandemiden ötürü birçok ülkede beşerler fizikî teması azaltmak ismine neredeyse dışarı çıkamaz hâle geldi. Bu bahiste hala birçok bilim insanı, bilgilendirmek maksadıyla fikirlerini halka aktarmakta ve çalışmalarını sürdürmektedir.

Profesör Yuval Noah Harari, 24 Nisan 2020’de Deutsche Welle’de yaptığı röportajda, insanlığın virüsün üstesinden gelecek bilimsel bilgiye sahip olduğunu fakat büyük sorunun içsel kin, düşmanlık, nefret, cehalet ve bilgisizlik olduğunu belirtiyor. İnsanların bu krize global bir dayanışma ile değil de etnik ve dini azınlıkları suçlayarak yaklaştığını ifade ediyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın koronavirüse atıfta bulunarak “Çin Virüsü” terimini kullanması, insanları Asyalılara karşı ırkçılık ve nefret hatalarına teşvik eden bir örnek olarak gösterilebilir. ABD halkı başta olmak üzere, ırkçılık tersi tüm dünya halkları bu duruma reaksiyon gösterse de, 25 Mayıs 2020’de yaşanan bir olay, protestoları ateşlemeye yetti. Minnesota’da George Floyd isimli Afrika Amerikalı bir kişi, Beyaz Amerikalı bir polis memuru tarafından boynuna baskı yapılarak öldürüldü.

Bu olay, dünyanın birçok yerinde ırkçılık aykırısı protestolara ve mitinglere yol açarken, ayrımcılık ve önyargı içeren olayların altında yatan ruhsal nedenleri tekrar gündeme getirdi. Lakin bu protestolar, tarihî olarak dünyada görülen birinci ırksal önyargı ve şiddete karşı protestolar değildi.

ABD’de kölelik 19. yüzyılın sonlarında bitmesine karşın Afrikalı Amerikalılar 20. yüzyılın ortalarına kadar çeşitli ayrımcılıklara uğradılar. Rosa Parks ve Martin Luther King üzere aktivistler, sivil hak gayretinde değerli roller üstlendiler. Martin Luther King, pasif direniş ideolojisini savunarak, ırksal eşitlik için uğraş etti.

Tarih boyunca Siyah Amerikalılar ayrımcılıkla karşı karşıya kaldılar. 20. yüzyılın sonlarına gerçek yasal olarak ırk ayrımcılığı kaldırılmış olsa da, bilinçaltındaki önyargılar devam etti. Toplumsal psikologlar, önyargıların bireylerin bilişsel ve duygusal süreçlerinden kaynaklandığını belirtiyorlar.

Gordon Allport’a nazaran, önyargılar esnek olmayan ve yanlışlı temeller üzerine oluşturulan olumsuz tavırlardır. Greenwald ve arkadaşları tarafından yapılan araştırmalar, bireylerin şuurlu önyargılarını saklama eğiliminde olduğunu fakat örtük ölçümlerle (Örtük Çağrışım Testi – IAT) gerçek eğilimlerin tespit edilebildiğini gösteriyor.

Deneyler, bireylerin belli kümeleri olumsuz sıfatlarla eşleştirdiğini ve bilinçdışı olarak ayrımcı davranışlar sergileyebildiğini gösteriyor. Örneğin, bir araştırmada, iştirakçilerin görüntü oyunlarında Siyahi karakterlere karşı daha saldırgan oldukları tespit edilmiştir.

Önyargılar, insanların içinde bulunduğu toplumsal kümelerin tesiriyle de şekillenir. Henri Tajfel ve John Turner’ın geliştirdiği Toplumsal Kimlik Kuramı, insanların kendi kümelerini kayırma eğiliminde olduklarını ve farklı kümelere karşı önyargılar geliştirebildiklerini açıklamaktadır.

George Floyd olayında da görüldüğü üzere, belli kümelere yönelik olumsuz yargılar, bireylerin davranışlarını etkileyebilir ve ayrımcılığa yol açabilir. İnsanların dünyayı kategorilere ayırma eğilimi, kalıpyargıları ve ayrımcı tavırları besleyebilir.

Bu olaydan çıkarılacak en kıymetli derslerden biri, bireylerin ve toplumların önyargılarını fark etmesi ve şuurlu bir biçimde ayrımcılıkla gayret etmesidir. Tarih boyunca yaşanan olaylar, ayrımcılığın yalnızca maddelerle değil, bireylerin bilinçlenmesiyle de ortadan kaldırılabileceğini göstermektedir.