Dayanıklılık geliştirmede ebeveynin rolü
### Ruhsal Dayanıklılık Nedir?
Ruhsal dayanıklılık, bireyin gerilim, travma, kayıp, başarısızlık üzere olumsuz ömür olaylarına karşı ahenk sağlayabilme ve toparlanabilme kapasitesidir. Bu kapasite:
– Duygusal regülasyon,
– Sorun çözme hüneri,
– Umut duygusu,
– İçsel motivasyon,
– Toplumsal dayanak alma ve verme üzere ögelerden oluşur.
Dayanıklılık, çocuğun hem ferdî özelliklerinden hem de çevresel kaynaklardan etkilenir.
### Ebeveynin Rolü
1. **Güvenli Bağlanma Sağlamak**
İnançlı bağlanma, dayanıklılığın temelidir. Çocuğun gereksinimlerine hassas ve dengeli halde yanıt veren ebeveynler, çocuğun dünyayı sağlam bir yer olarak algılamasını sağlar. Bu da içsel itimat ve istikrar geliştirir.
2. **Duyguları Tanımaya ve Tabir Etmeye Alan Açmak**
Ebeveynin çocuğun hislerini bastırmak yerine anlamaya çalışması, duygusal farkındalığın gelişmesini sağlar. Hislerini tanıyan çocuk, gerilim karşısında daha sağlıklı reaksiyonlar verir.
3. **Model Olmak**
Çocuklar, ebeveynlerinin gerilimle nasıl baş ettiğini gözlemleyerek öğrenir. Zorluklar karşısında sakinliğini koruyan, tahlil odaklı ve esnek kalan ebeveynler çocuklara dolaylı yoldan dayanıklılık öğretir.
4. **Hata Yapma Hakkı Tanımak**
Çok gözetici ya da mükemmeliyetçi ebeveyn tavırları, çocuğun risk almasını ve tecrübeyle öğrenmesini maniler. Kusurları gelişimin doğal bir kesimi olarak gören ebeveynler, çocuğun öğrenme motivasyonunu artırır.
5. **Sosyal Hünerleri Desteklemek**
Arkadaş ilişkileri, iş birliği, empati ve paylaşım üzere toplumsal marifetler, çocuğun dış kaynaklardan takviye alabilmesini kolaylaştırır. Bu da dayanıklılığı güçlendirir.
6. **Kendilik Bedelini Geliştirmek**
Yalnızca muvaffakiyete odaklanan değil, uğraşın ve sürecin değerini vurgulayan ebeveynler, çocuğun özsaygısını besler. Özsaygısı güçlü çocuklar, zorluklar karşısında daha az kırılgan olur.
### Risk ve Hami Faktörler
**Risk Faktörleri:**
– Ebeveynin ihmalkâr yahut istismarcı tutumu
– Aile içi şiddet yahut huzursuzluk
– Duygusal ihmal
– Çok kontrolcülük
**Koruyucu Faktörler:**
– Dengeli ve sevgi dolu ebeveynlik
– Açık iletişim
– Sorun çözmeye teşvik
– Kendi kararlarını verebilme alanı tanımak
### Terapi Sürecinde Dayanıklılık
Terapide çocuk ve aileyle birlikte çalışıldığında, ebeveynin tavırlarını gözden geçirmesi sağlanabilir. Ebeveynin kendi travmaları, tasaları ve başa çıkma yolları, çocuğa direkt yansır. Bu nedenle ebeveynin kendini tanıması ve geliştirmesi, çocuğun dayanıklılığı için en büyük yatırımdır.
### Sonuç
Dayanıklılık, çocuğun zorluklarla baş edebilme gücünü temsil eder ve bu gücün temeli ailede atılır. Sevgiyle hudut koyabilen, hisleri kabul eden, çocuğuna alan tanıyan ebeveynler, ruhsal olarak güçlü bireyler yetiştirir. Sıkıntı vakitler kaçınılmazdır, ancak güçlü bireyler bu vakitleri aşarak büyür.
—
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
