Ayrılık yas süreci ve psiko-duygusal etkiler
### Yas Süreci Nedir?
Elisabeth Kübler-Ross’un modeline nazaran yas süreci şu evrelerden oluşur:
1. **İnkâr:** Gerçeği kabullenememe, şok ve şaşkınlık hâli.
2. **Öfke:** Terk edilene, kendine ya da ilgiye duyulan öfke.
3. **Pazarlık:** “Keşke şöyle olsaydı”larla ilgiyi zihinde geri getirme gayreti.
4. **Depresyon:** Kaybın tartısı, ümitsizlik, içe çekilme.
5. **Kabullenme:** Gerçeğin kabulü, yeni ömür sistemine geçiş.
Bu evreler sıralı olmak zorunda değildir. Birey bu evreler ortasında ileri-geri geçişler yaşayabilir.
### Ayrılığın Ruhsal Etkileri
– Duygusal dengesizlik, ani ağlama ya da taşkınlık
– Uyku ve iştah değişiklikleri
– Geleceğe dair motivasyon kaybı
– Suçluluk, pişmanlık ve değersizlik hissi
– Fizikî yakınlık hasreti, zihinsel takıntılar
Ayrılık, bireyin bağlanma sistemini direkt etkileyen bir kırılmadır. Bilhassa dertli bağlanan bireylerde terk edilme korkusu, öz-değere dair yıkım hissi daha ağır yaşanabilir.
### Ayrılıkla Baş Etme Sürecinde Öneriler
1. **Duygulara alan tanımak:** “Güçlü olmalıyım” yerine, “Bu sıkıntı bir süreç ve üzülmem normal” diyebilmek kıymetlidir.
2. **Ritüeller oluşturmak:** Veda mektupları yazmak, eski eşyaları kaldırmak üzere sembolik aksiyonlar yas sürecini dayanaklar.
3. **Sosyal takviye:** Güvenilen arkadaşlarla hisleri paylaşmak yalnızlığı azaltır.
4. **Kendine yönelmek:** Hobiler, seyahat, terapi, fizikî aktivite ile benlik kıymetinin tekrar inşası mümkündür.
5. **Terapötik dayanak:** Bilhassa uzun süren yahut fonksiyonelliği bozan ayrılık yaslarında psikoterapi çok yararlıdır.
### Terapide Ayrılık Yasının Ele Alınması
Terapide danışanın ayrılıkla ilgili inançları, öz-değeri, bağlanma biçimi ve geçmiş alakaları çalışılır. Bu sayede yalnızca bu alakanın değil, tüm bağ örüntülerinin daha farkında bir formda ele alınması mümkün olur.
### Ayrılık Sonrası Yine Doğuş
Her bitiş, yeni bir başlangıcın kapısını ortalar. Ayrılık, bireyin kendini yine tanıması, kıymetlerini sorgulaması ve dönüşmesi için bir fırsattır. Yas süreci tamamlandığında, birey daha dirençli, daha farkında ve daha güçlü olabilir.
—
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
