İş stresi: tanımı, nedenleri ve çalışanlar üzerindeki etkileri

İş Gerilimi: Tarifi, Nedenleri ve Çalışanlar Üzerindeki Etkileri

Giriş

İş gerilimi, günümüz iş dünyasında sıkça karşılaşılan bir durumdur ve bireylerin hayat kalitesini, iş verimliliğini ve genel sıhhatini değerli ölçüde etkileyebilir. Gerilim, bireylerin fizikî, ruhsal ve duygusal kaynaklarını çok biçimde zorladığında ortaya çıkar ve iş yerindeki çeşitli faktörler bu durumu tetikleyebilir. Bu makalede, iş geriliminin tarifi, nedenleri, tesirleri ve gerilimle başa çıkma stratejileri üzerine bir inceleme yapılacaktır. İş gerilimi, yalnızca çalışanlar üzerinde değil, tıpkı vakitte patronlar ve tertipler üzerinde de büyük tesirler yaratabilir. Bu nedenle, iş gerilimiyle uğraş etmek ve yönetmek, iş yerinde sağlıklı bir ortam oluşturmanın temel taşlarından biridir.

İş Geriliminin Tarifi ve Temel Kavramlar

İş gerilimi, ekseriyetle bireylerin iş yerindeki beklentilerle, kaynaklar ve yetenekler ortasındaki uyumsuzluktan doğan bir ruhsal baskı durumu olarak tanımlanabilir. Gerilim, bireylerin etraflarındaki olumsuz uyarıcılara karşı verdikleri ruhsal, fizyolojik ve duygusal reaksiyonlardan oluşur. Gerilim, hem ferdi hem de toplumsal seviyede kıymetli sıhhat sıkıntılarına yol açabilir. Lazarus ve Folkman (1984), gerilimin “kişinin, çevresel taleplerin üstesinden gelmek için sahip olduğu kaynaklarla başa çıkamaması” olarak tanımlandığını belirtmişlerdir. Bu tarif, iş geriliminin dinamik bir süreç olduğunu ve bireylerin gerilimle nasıl başa çıktığının büyük ölçüde ferdî algılarına bağlı olduğunu vurgulamaktadır.

İş Geriliminin Nedenleri

İş geriliminin birden fazla kaynağı olabilir ve bu kaynaklar çoklukla organizasyonel yapılar, işin tabiatı ve ferdî farklar üzere çeşitli faktörlere dayanır. İş geriliminin esas nedenleri şunlardır:

1. Aşırı İş Yükü ve Vakit Baskısı: Çalışanlar, iş yüklerinin arttığı, daima olarak yetişmesi gereken teslim tarihlerinin olduğu durumlarla sıkça karşılaşırlar. Bu durum, çalışanların kendilerini yetersiz hissetmelerine ve gerilim düzeylerinin yükselmesine yol açar (Karasek, 1979). Ayrıyeten, vakit baskısının tesiri, çalışanların karar verme ve işlerini verimli bir biçimde yapma kabiliyetlerini olumsuz etkileyebilir.

2. Rol Meçhullüğü ve Karışıklık: Çalışanların iş tariflerinin net olmaması yahut iş yerindeki sorumlulukların meçhullüğü, gerilim kaynağı olabilir. Rol meçhullüğü, çalışanların ne beklenildiğini tam olarak anlamamaları ve bu durumun tasa yaratması manasına gelir. Bu da bireylerin performanslarını olumsuz etkileyebilir.

3. İş Yerindeki İrtibat Sorunları: Faal olmayan bağlantı, iş gerilimini artırabilir. Çalışanlar, kâfi bilgi alamadıklarında yahut yöneticileriyle sağlıklı bir bağlantı kuramadıklarında, tasa düzeyleri artabilir ve bu durum, gerilimin artmasına neden olabilir (Sonnentag & Fritz, 2007).

4. Yetersiz Denetim ve Otonomi: Çalışanların işlerini nasıl yapacakları üzerinde denetim sahibi olmamaları, iş geriliminin değerli bir kaynağıdır. Çalışanların karar alma süreçlerinde yer almamaları yahut idarenin daima müdahalesi, onların işlerine olan bağlılıklarını azaltabilir ve gerilim düzeylerini artırabilir (Karasek, 1979).

5. İş Yerindeki Toplumsal Münasebetler ve Çatışmalar: İş yerindeki toplumsal bağlantılar de gerilimin bir kaynağı olabilir. İş arkadaşlarıyla yahut yöneticilerle yaşanan uyuşmazlıklar, çatışmalar ve olumsuz toplumsal alakalar, çalışanların işyerindeki ruh halini olumsuz etkileyebilir ve gerilimi artırabilir.

İş Geriliminin Çalışanlar Üzerindeki Etkileri

İş gerilimi, bireylerin hem ruhsal hem de fizyolojik sıhhatleri üzerinde uzun vadeli olumsuz tesirler yaratabilir. İş geriliminin çalışanlar üzerindeki tesirleri şu formda sıralanabilir:

1. Psikolojik Etkiler: Uzun periyodik iş gerilimi, depresyon, anksiyete, tükenmişlik sendromu ve genel olarak ruh hali bozukluklarına yol açabilir. Çalışanlar, daima gerilim altında olduklarında duygusal tükenmişlik yaşayabilir ve bu da iş yerindeki verimliliklerini düşürür (Maslach, 2003).

2. Fiziksel Etkiler: Gerilimin bedende yarattığı tesirler ortasında baş ağrıları, mide problemleri, kas ağrıları, kalp rahatsızlıkları ve bağışıklık sisteminin zayıflaması yer alır. Uzun vadeli gerilim, kalp hastalıkları ve hipertansiyon üzere daha önemli sıhhat meselelerine da yol açabilir (Sonnentag & Fritz, 2007).

3. İş Tatmini ve Motivasyon: İş gerilimi, çalışanların iş tatminini ve motivasyonunu önemli halde etkileyebilir. Gerilimli bir çalışma ortamı, çalışanların işlerine olan ilgisini ve bağlılıklarını azaltabilir, bu da hem kişisel hem de organizasyonel verimliliği düşürür.

4. İş Performansı: Çalışanlar gerilim altında olduklarında, dikkatlerini ve güçlerini verimli bir halde yönlendirmekte zorlanabilirler. Bu durum, iş performansını direkt tesirler ve çalışanların amaçlarına ulaşmalarını engelleyebilir.

İş Gerilimiyle Başa Çıkma Yöntemleri

İş geriliminin tesirleriyle başa çıkmak için çeşitli stratejiler bulunmaktadır. Bu stratejiler, çalışanların gerilimle daha sağlıklı bir biçimde çaba etmelerine imkan tanır:

1. Zaman Yönetimi: Tesirli vakit idaresi, gerilimin denetim altına alınmasına yardımcı olabilir. Çalışanlar, önceliklerini belirleyerek ve misyonlarını vaktinde yerine getirerek gerilim düzeylerini düşürebilirler.

2. Destekleyici İletişim: İş yerinde sağlıklı ve açık irtibat, çalışanların gerilimle başa çıkmalarını kolaylaştırır. Yöneticiler ve iş arkadaşları ortasında güçlü bir bağlantı ağı oluşturmak, gerilimin tesirlerini azaltabilir.

3. Fiziksel Aktivite ve Egzersiz: Tertipli antrenman yapmak, gerilimin fizikî tesirlerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Fizikî aktivite, endorfin salgılar ve gerilimin ziyanlı tesirlerine karşı bedeni korur.

4. Mindfulness ve Meditasyon: Zihinsel rahatlama teknikleri, bilhassa mindfulness ve meditasyon, gerilimle başa çıkmak için tesirli usullerdir. Bu teknikler, bireylerin şu anki anı kabul etmelerine yardımcı olarak, tasa ve gerilimden uzaklaşmalarını sağlar.

5. İş Yeri Düzenlemeleri: Patronların, çalışanların gerilim düzeylerini azaltmak için iş yerinde gerekli düzenlemeleri yapması değerlidir. Çalışanların iş yükü, beklentiler ve sorumluluklar konusunda netlik sağlanmalı, ayrıyeten toplumsal dayanak sistemleri güçlendirilmelidir.

Sonuç

İş gerilimi, günümüz iş dünyasında yaygın bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışanların iş gerilimi ile başa çıkabilmesi için hem kişisel hem de organizasyonel seviyede çeşitli stratejilerin uygulanması gerekmektedir. İş gerilimi, bireylerin ruhsal ve fizyolojik sıhhatlerini olumsuz etkileyebilir, lakin uygun idare teknikleriyle bu gerilimin tesirleri azaltılabilir. Patronların ve yöneticilerin, iş yerinde gerilimle başa çıkma düzeneklerini güçlendirmeleri ve çalışanlarının yeterli bir çalışma ortamında olmalarını sağlamaları, hem çalışanların refahını hem de organizasyonel verimliliği artıracaktır.

Kaynakça

Karasek, R. A. (1979). Job demands, job decision latitude, and mental strain: Implications for job redesign. Administrative Science Quarterly, 24(2), 285-308. https://doi.org/10.2307/2392498

Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer.

Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and intervention. Current Directions in Psychological Science, 12(5), 189-192. https://doi.org/10.1111/1467-8721.01258

Sonnentag, S., & Fritz, C. (2007). The effect of work stress on the well-being of employees. In K. J. L. L. R. B. G. (Ed.), Handbook of stress and health (pp. 215-233). Wiley-Blackwell.