İçsel eleştirmenle çalışmak: şefkat ve farkındalık temelli müdahaleler

1. İçsel Eleştirmen Nedir?

– Bireyin kendi yanılgılarını, eksiklerini yahut kusurlarını daima eleştiren iç sesidir
– Birden fazla vakit mükemmeliyetçilik, utanç ve yetersizlik hislerini tetikler
– Kimi vakit bireyi motive ettiği düşünülse de çoklukla kendilik bedeli üzerinde yıkıcı tesirler yaratır

2. Psikodinamik Açıdan Eleştirmen

İçsel eleştirmen; süperego’nun cezalandırıcı kesiminin etkinliğini temsil eder. Çocuklukta şartlı sevgi, çok denetim ya da değersizlik hissettiren ebeveyn figürleri, bireyin zihninde eleştirel ses olarak yerleşir. Terapide maksat, bu içsel parçayı fark etmek, geçmişle ilişkisini kurmak ve duygusal yükünü hafifletmektir.

3. İçsel Eleştirmenin Dilleri

– Mükemmeliyetçi eleştirmen: ‘Yeterince uygun değil.’
– Karşılaştırıcı eleştirmen: ‘Başkaları senden daha başarılı.’
– Utandırıcı eleştirmen: ‘Nasıl bu türlü bir şey yaptın?’
– Tehlike uyarıcısı: ‘Yaparsan rezil olursun.’

4. Müdahale Yaklaşımları

– Şefkat Odaklı Terapi (CFT): Eleştirmeni fark edip şefkatli ses geliştirmek
– ACT: Eleştirmeni gözlemlemek, ayrışmak ve bedellerle temas kurmak
– Şema Terapi: ‘Cezalandırıcı ebeveyn’ modu ile çalışma
– Sandalye çalışması: Eleştirmenle diyalog kurmak ve güç münasebetini dönüştürmek

5. Klinik Not

İçsel eleştirmenle çalışmak, danışanın öz-şefkat kapasitesini direkt tesirler. Terapist olarak bu sesi yargılamadan, kaynağını anlayarak ve danışanın duygusal gereksinimlerini görünür kılarak, içsel düzgünleşme sürecini destekleyebiliriz. ‘Eleştirmeni susturmak’ değil, onu dönüştürmek temeldir.

Hazırlayan: Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz