Psikolojik sınırlar: hayır demeyi öğrenmenin iyileştirici gücü
Psikolojik sonlar, bireyin kendini koruyabilmesi, kimliğini sürdürebilmesi ve sağlıklı bağlar kurabilmesi için hayati kıymete sahip bir yapıdır. Lakin birçok kişi, bilhassa duygusal olarak yakın bağlantılarda hudut koymakta zorlanır. Bu zorluk, birçok vakit erken çocukluk tecrübelerinden, aile içi rollerden ve bireyin benlik algısından kaynaklanır. Hayır diyememek; suçluluk, reddedilme korkusu ya da bedel görmeme tasası ile iç içedir.
Psikodinamik bakış açısına nazaran, hudut koyamama davranışı, bireyin geçmişte yaşadığı ilişkisel örüntülerin bugünkü yansımalarından biridir. Bilhassa şefkatle değil taleple büyütülmüş bireylerde, diğerlerinin muhtaçlıklarını kendi muhtaçlıklarının önüne koyma eğilimi gelişir. Bu da kişiyi vakitle tükenmiş, öfke dolu ya da görünmez hissetmesine neden olur. Hayır diyememek bir fazilet değil, birçok vakit bir travmanın devamıdır.
Hudut koymak; bireyin duygusal, zihinsel ve fizikî alanlarını tanıması, bu alanları koruyacak formda irtibat kurması manasına gelir. Bu davranış sadece karşı tarafı değil, bireyin kendisini de eğitir. Hayır dediğimizde karşılaştığımız duygusal reaksiyonlar, aslında kendi içimizdeki değersizlik, onaylanma muhtaçlığı ya da terk edilme dehşetlerini görünür kılar.
Bu makalede ruhsal sonların tarifi, oluşumu, sıhhatsiz hudut biçimleri (aşırı geçirgenlik ya da duvar örme), sağlıklı hudut geliştirme yolları ve bilhassa bayanlarda bu sürecin nasıl daha zorlayıcı olduğu ele alınacaktır. Ayrıyeten bireyin kendi iç sesiyle kurduğu bağlantı ve öz-şefkat kapasitesinin, hudut koyabilme maharetiyle nasıl bağlantılı olduğu detaylandırılacaktır.
Hayır demek, ilgiyi bitirmez; bilakis daha sağlıklı bir bağ tabanı yaratır. Terapötik süreçte bu maharetin kazanılması, bireyin hayat doyumunu artırır, öfke patlamalarını azaltır ve daha istikrarlı bir benlik algısının oluşmasına katkı sağlar. Sağlıklı sonlar, duygusal güvenliğin temelidir.
Sonuç olarak, ruhsal hudut çizmek bir ayrılık değil, bir bağ biçimidir. Kendi alanına sahip çıkan birey, hem kendisine hem karşısındakine hürmet duymaya başlar. Bu da alakaların daha dürüst, saydam ve sürdürülebilir olmasının temel taşıdır.
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
